آلزایمر یک بیماری است که بر کارکرد مغز تاثیر می گذارد. این بیماری یک بیماری «تحلیل برنده» و «پیش رونده» قوای عقلانی سیستم عصبی مرکزی انسان است. این بیماری شایع ترین نوع «دمانس» (زوال عقل) است که طی روندی چند ساله باعث می شود که به طور تدریجی حافظه و توانایی های ذهنی دیگر همچون تفکر، استدلال و قضاوت از بین برود. دکتر مریم نوروزیان متخصص مغز و اعصاب و دبیر «اولین کنگره بین المللی بیماری آلزایمر در ایران» در این زمینه می گوید: پیش از شناخت بیماری آلزایمر ابتدا باید بیماری دمانس (فراموشی) را تعریف کرد. بیماری آلزایمر یکی از انواع دمانس است. شایع ترین علت فراموشی آلزایمر است به طوری که ۶۰ تا ۷۰ درصد علل فراموشی را بیماری آلزایمر تشکیل می دهد. به عقیده این پزشک متخصص، فراموشی بیش از ۱۰۰ علت دارد که در میان این علل، آلزایمر از همه شایع تر است. دکتر نوروزیان در تعریف آلزایمر می گوید: اختلال و اضمحلال تدریجی قوای عقلانی و کارکردهای عالی مغز به ویژه حافظه به حدی که فراموشی، در اعمال اجتماعی و زندگی شخصی و اجتماعی فرد ایجاد اختلال کند.
•علت این بیماری چیست؟
علت این بیماری کاملاً مشخص نبوده و درمان قاطعی هم برای آن در حال حاضر در دسترس نیست. اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی (ارثی) در این بیماری می تواند، دخیل باشد.
- اطمینان نداشتن از این موضوع که امروز چه روزی است؟ گم کردن راه و مکان ها هنگام رفتن به خرید.
- بی تفاوتی نسبت به سرگرمی های مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
- دوری گزیدن و گوشه گیری از دیگران به ویژه دوستان و خانواده.
- ایجاد مشکل در تصمیم گیری و یا انتخاب.
•چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند؟
آلزایمر به دو نوع زودرس و دیررس تقسیم بندی می شود. نوع زودرس آن که خوشبختانه چندان هم شایع نیست، افراد را از سنین ۳۵ سال تا ۵۰ و ۶۰ سال مبتلا می سازد و نوع دیررس آن مربوط به سنین ۶۵ سال به بالاست. آنچه در حال حاضر به عنوان یک بیماری نسبتاً شایع با آن روبه رو هستیم، آلزایمر دیررس بوده که مهم ترین مسئله آن «ژنتیک» به شمار می رود. خانم دکتر نوروزیان در این زمینه می گوید: افرادی که پدر، مادر، خواهر و برادرشان به آلزایمر مبتلاست، سه تا چهار برابر بیش از سایرین در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. این افراد ضروری است، اختلال حواس را جدی بگیرند، اما رسیدگی زودهنگام به این موضوع جای نگرانی را در مورد این افراد از بین می برد. عامل سن از جمله عوامل مهم دیگری است که با افزایش سن، خطر ابتلا به آلزایمر نیز افزایش می یابد. دکتر نوروزیان ادامه می دهد: رشد جمعیت کشور در دهه ۶۰ در کشور سبب شده است که با خیل عظیم جوانانی روبه رو باشیم که ۴۰ تا ۵۰ سال آینده وارد مرحله سالمندی می شوند و در صورت آنکه برای این افراد برنامه ریزی صحیحی انجام نگرفته باشد، طی سال های آینده با انفجار جمعیت سالمندان و با مشکلات خاص آنان از جمله آلزایمر مواجه خواهیم بود که حل این معضل برنامه ریزی های دقیقی را می طلبد. آمارها نشان می دهد، آلزایمر در زنان بیش از مردان است، چرا؟ دبیر اولین همایش بین المللی بیماری آلزایمر در ایران در پاسخ به این پرسش می گوید: چون زنان کمتر از مردان در معرض یادگیری قرار دارند. برای مثال بیشتر زنان روستایی بی سوادند که خود بی سوادی، عامل مهمی در ابتلا به آلزایمر قلمداد می شود. از دیگر سو، طولانی بودن عمر زنان نسبت به مردان، علت مهم دیگری در بالا بودن آمار زنان مبتلا به آلزایمر تلقی می شود. هورمون «استروژن» در اعمال مغزی فرد تاثیر مثبتی به جا می گذارد که افت هورمون استروژن بعد از یائسگی نیز از دیگر عوامل ابتلا به این بیماری است. همچنین آلزایمر عده ای را که به ضربه مغزی مبتلا می شوند و کسانی را که سابقه ضربه مغزی شدید منجر به بیهوشی یا ضربات و یا شکستگی جمجمه دارند، بیش از سایرین تهدید می کند. بالا بودن کلسترول و چربی خون نیز به غیر از افزایش خطر سکته مغزی با ابتلا به آلزایمر در ارتباط است. اسید فولیک که یک مکمل غذایی به شمار می رود نیز می بایست به میزان کافی به بدن برسد، در غیر این صورت کمبود آن از عوامل مستعدکننده ابتلا به بیماری آلزایمر است مصرف الکل نیز در ابتلا به این بیماری موثر است. بی سوادی نیز از عوامل مستعدکننده آلزایمر شناخته شده، برای مثال پژوهش ها بیانگر این امر است که افرادی که کمتر از هشت سال تحصیل کرده اند، بیش از افرادی که تحصیلات بیشتر دارند، به آلزایمر مبتلا شده اند. تغییرات متعددی در مغز رخ می دهد که باعث کوچک شدن مغز و نیز از بین رفتن سلول های آن می گردد و به جای آنها تکه های متعددی با اشکال خاصی به نام «پلاک های پیری» می نشینند. علامت دیگر بیماری، وجود کلافه هایی ظرف مارپیچی شکل در سلول های مغزی است که در نهایت سلول های سالم را از بین می برد. به عقیده متخصصان، در این بیماری، بخش هایی از بافت مغزی با رسوبات پروتئینی جایگزین شده و آسیب می بینند. به همین دلیل پیام های عصب را درست منتقل نمی کنند. پیدایش علائم بیماری به دنبال این آسیب رخ می دهد. عفونت و عوامل محیطی نیز می تواند، در پیشرفت بیماری موثر باشد، هر چند میزان اثر آن هنوز مشخص نیست.
•آیا آلزایمر بخشی از سیر طبیعی پیر شدن است؟
هنگامی که پیر می شویم، به یاد آوردن اسامی، خاطره ها، چهره ها و.... به آسانی گذشته میسر نیست. در هر سنی که باشیم، فراموش کردن نام ها، گم کردن اشیا و یا تامل برای به یاد آوردن یک کلمه، طبیعی است. به خاطر داشته باشیم که آلزایمر یک بیماری است و با آنچه اشاره شد بیماری آلزایمر را نباید با پیر شدن یکی پنداشت، بلکه این بیماری با مشکلاتی که در حافظه ایجاد می کند، زندگی روزمره را به طور کلی تحت تاثیر قرار می دهد.
•توانایی افراد مبتلا به آلزایمر در کدام بخش ها مختل می شود؟
به طور متوسط سیر این بیماری ۵ تا ۱۰ سال به طول می انجامد. طی این مدت فرد در یادآوری اسامی، به یادآوردن وقایع اخیر، درک مشکل و بیماری خویش، انجام وظایف روزانه، فکر کردن و حرف زدن و همچنین قدرت قضاوت دچار مشکل می شود. هر چند تشخیص بیماری آلزایمر در مراحل اولیه مشکل است، اما علائم بیماری به تدریج پیشرفت کرده و آشکار می شود. اگر فکر می کنید خود یا نزدیکانتان به آلزایمر مبتلا هستید، ده نشانه هشداردهنده زیرا را بخوانید. اگر بعضی از این عوامل را مشاهده کرده اید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- اسامی، تاریخ و زمان، شماره تلفن و چیزهایی دیگر را بیش از پیش فراموش کردن تا حدی که این امر زندگی را تحت تاثیر قرار داده و از حال طبیعی خارج کند.
- به سختی انجام دادن کارهای روزمره و آشنا مانند آشپزی، جواب دادن تلفن و...
- گم کردن اشیا بیش از پیش، به شکلی که آنها را در جای عجیب و نامربوط قرار داده و دیگران را متهم به برداشتن و جابه جا کردن وسایل شخصی خود کنیم.
- از یاد بردن کلمات ساده و یا فراموشی در زمان سخن گفتن.
- ایجاد اشکال برای انجام کارهای پیچیده تر مثلاً گیج شدن در هنگام دیدن فیلم، شنیدن یک داستان و فراموشی وقایع پیشین.
- بیش از پیش شکاک، بدبین، محتاط و یا مضطرب به نظر رسیدن.
- اطمینان نداشتن از این موضوع که امروز چه روزی است؟ گم کردن راه و مکان ها هنگام رفتن به خرید.
- بی تفاوتی نسبت به سرگرمی های مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
•آیا آلزایمر قابل درمان است؟
برای درمان هر بیماری باید به عوامل ایجادکننده آن توجه شود. بیماری آلزایمر در اثر رسوب پروتئین آمیلوئید در مغز ایجاد می شود و تغذیه سلول ها را مختل می کند. این امر سبب مرگ سلول های عصبی (نورون ها) شده که پدیده ای غیرقابل بازگشت است. دکتر مازیار سیدیان متخصص بیماری های مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه می گوید: آلزایمر در حال حاضر درمان موثر ندارد. هر چند که درمان هایی از ۲۰ سال پیش تاکنون برای بازگردانیدن حافظه فرد صورت گرفته است. وی با اشاره به اینکه برخی داروها که در گذشته تجویز می شده، عوارض کبدی برای بیمار داشته تا جایی که به دلیل عوارض منفی آن دیگر تجویز نمی شود، یادآور شد: در حال حاضر داروهایی برای بیماران مبتلا به آلزایمر تجویز می شود که منجر به بهبود شناخت وی می شود. دکتر سیدیان ادامه می دهد: ساخت داروهای گیاهی و تولید واکسن برای ایجاد ایمنی علیه این بیماری از جمله راه هایی بوده که دانشمندان را برای مقابله با این بیماری بسیج کرده است.

منبع:روزنامه شرق